ことばのミソ 比較のトマト

言語の比較・対照/そのための多言語学習

アイルランド語の《基数詞のしくみ》

 アイルランド語の《基数詞のしくみ》について書く。アイルランド語の基数詞が数をどう表しているか,その構造・しくみをまとめる。このテーマについて詳しくは「テーマ《基数詞のしくみ》の記事リスト」に。

  • 目次-CONTENTS-
  • 更新履歴
  •  「関連記事」に「アイルランド語の記事リスト」へのリンクを追加

 

アイルランド語の基数詞

 fiche「20」やa haon「1」のように,これ以上分けられないものを単純数詞,fiche a haon「21」やdhá chéad「200」のように単純数詞を組み合わせたものを合成数詞と呼ぶ。

0

0

náid

 

1から9

1

a haon

2

a dó

3

a trí

4

a ceathair

5

a cúig

6

a sé

7

a seacht

8

a hocht

9

a naoi

 ここに挙げたのは独立形で,数を数え上げたり,電話番号,部屋番号,時間などを表すときに使う。アイルランド語の基数詞のうち小さい数は,独立形・ものを数える形・人を数える形の区別を持っている。「100」や「1000」と組み合わせるときにも「ものを数える形」が必要なので,以下に挙げておく。

「1から9」のものを数える形

1

(aon) ... amháin

2

dhá

3

trí

4

ceithre

5

cúig

6

7

seacht

8

ocht

9

naoi

 

10から19

10

a deich

11

a haon déag

12

a dó dhéag

13

a trí déag

14

a ceathair déag

15

a cúig déag

16

a sé déag

17

a seacht déag

18

a hocht déag

19

a naoi déag

 「11から19」の基数詞は,"1から9+déag/dhéag(10)"という構造になっている。「10から19」の基数詞にも上に挙げた独立形のほかに「ものを数える形」があり,「11から19」の場合,数えられるものを間に挟む形になる(→「#1000以上」)。

11から19のものを数える形

10

deich

11

aon ... déag

12

dhá ... déag

13

trí ... déag

14

ceithre ... déag

15

cúig ... déag

16

sé ... déag

17

seacht ... déag

18

ocht ... déag

19

naoi ... déag

 

20から90

20

fiche

30

tríocha

40

daichead

50

caoga

60

seasca

70

seachtó

80

ochtó

90

nócha

 これらの後に「1から9」の独立形を続けると,「21から99」の合成数詞ができる。

99以下の合成数詞

21

fiche a haon

22

fiche a dó

33

tríocha a trí

44

daichead a ceathair

55

caoga a cúig

66

seasca a sé

77

seachtó a seacht

88

ochtó a hocht

99

nócha a naoi

 

100の位

100

céad

200

dhá chéad

300

trí chéad

400

ceithre chéad

500

cúig chéad

600

sé chéad

700

seacht gcéad

800

ocht gcéad

900

naoi gcéad

 「100」はcéadで,「200から900」は合成数詞として表す。合成数詞を作るとき,前に「2から6」の基数詞が来ると軟音化,「7から9」が来ると暗音化という現象が起こり,語頭の音が変化する。またこのとき前に来る「2から9」の基数詞は独立形ではなく,ものを数える形になる。

  基本形 軟音化 暗音化
100 céad chéad gcéad

 後ろに「99以下」の基数詞を続けると「999以下」の合成数詞ができる。末尾が「20から90」の基数詞で終わるときは,isを使ってつなぐ。

999以下の合成数詞

101

céad a haon

202

dhá chéad a dó

310

trí chéad a deich

411

ceithre chéad a haon déag

520

cúig chéad is fiche

630

sé chéad is tríocha

722

seacht gcéad fiche a dó

833

ocht gcéad tríocha a trí

999

naoi gcéad nócha a naoi

 

1000以上

1,000

míle

1,000,000(100万)

milliún

1,000,000,000(10億)

billiún

1,000,000,000,000(1兆)

trilliún

 「1000以上」の基数詞には,3桁ごとに位を表す単純数詞があり,ほかの数はこれらを使った合成数詞で表す。組み合わせる語によっては,「200から900」の場合と同じように軟音化,暗音化が起こるので以下にまとめておく。mで始まる語には暗音化は起こらない。

  基本形 軟音化 暗音化
1,000 míle mhíle ×
1,000,000
(100万)
milliún mhilliún ×
1,000,000,000
(10億)
billiún bhilliún mbilliún
1,000,000,000,000
(1兆)
trilliún thrilliún dtrilliún

 「2から10」の基数詞と組み合わせて「2,000」「200万」「20億」などの数を作る場合は,ものを数える形を前に置く。「2から6」までは軟音化,「7から10」までは暗音化が起こる。

1000以上の合成数詞①

2,000

dhá mhíle

6,000

sé mhíle

7,000

seacht míle

10,000

deich míle

20億

dhá bhilliún

60億

sé bhilliún

70億

seacht mbilliún

100億

deich mbilliún

 「11から19」の場合もものを数える形を使う。位を表す数詞を真ん中に挟む形になり,「11から16」までは軟音化,「17から19」までは暗音化が起こる。また,「1000」の後に続くdéagは軟音化してdhéagとなる。

1000以上の合成数詞②

11,000

aon mhíle dhéag

16,000

sé mhíle dhéag

17,000

seacht míle dhéag

19,000

naoi míle dhéag

110億

aon bhilliún déag

160億

sé bhilliún déag

170億

seacht mbilliún déag

190億

naoi mbilliún déag

 前に置く数詞が「20以上」の場合,その「1の位」の数はものを数える形で,「1」にはaonを使う。そして,最後の要素の直前にisを挟む。また,aon「1」からsé「6」の後では軟音化,seacht「7」からdeich「10」の後では暗音化が起こる。

1000以上の合成数詞③

21,000

fiche is aon mhíle

22,000

fiche is dhá mhíle

99,000

nócha is naoi míle

100,000

céad míle

101,000

céad is aon mhíle

111,000

céad is aon mhíle dhéag

120,000

céad is fiche míle

125,000

céad fiche is cúig mhíle

250,000

dhá chéad is caoga míle

999,000

naoi gcéad nócha is naoi míle

 より小さい数を後ろに続ける場合,基本的にそのまま続ければ良い。最後の数詞がfiche「20」以上で,1の位が0になる場合は,最後の要素の直前にisを挟む。

1000以上の合成数詞④

1,001

míle a haon

1,010

míle a deich

1,050

míle is coaga

1,099

míle nócha a naoi

1,100

míle is céad

1,234

míle dhá chéad tríocha a ceathair

1,000,001

milliún a haon

1,001,000

milliún is míle

1,234,567

milliún dhá chéad tríocha is ceathair mhíle cúig chéad seasca a seacht

 

まとめ

 アイルランド語の基数詞のしくみについて,簡単に特徴をまとめておく。

単純数詞と合成数詞

 01から910から1920から901001000以上の位を表す数詞は単純数詞,ほかは合成数詞で表す。déagが単独では現れないので,a haon déag「11」などもここでは単純数詞と考えておく。

合成数詞の作り方

  • 大きいほうからそのまま並べる場合と,isを挟む場合がある。
  • 1001000以上の位を表す数詞は,前に来る数詞の種類によって軟音化・暗音化を起こす。
  • 11から191000以上の位を表す数詞を組み合わせる場合,間に位を表す数詞を挟む。

位取り

 1000以上の基数詞は3桁ごとに位が変わる。

3つの形

 アイルランド語の基数詞のうち小さな数には,「独立形」「ものを数える形」「人を数える形」という3つの形がある。1001000以上の位を表す数詞の前では「ものを数える形」が使われる。

 

参考文献

 「100万」以上の数については,「Wikipediaアイルランド語版」で使用例を検索し,参考にした。そのため,情報が不十分なところがあるかもしれない。

 

関連記事

misotomatics.com

misotomatics.com