アイルランド語の《基数詞のしくみ》について書く。アイルランド語の基数詞が数をどう表しているか,その構造・しくみをまとめる。このテーマについて詳しくは「テーマ《基数詞のしくみ》の記事リスト」に。
- 目次-CONTENTS-
- 更新履歴
アイルランド語の基数詞
fiche「20」やa haon「1」のように,これ以上分けられないものを単純数詞,fiche a haon「21」やdhá chéad「200」のように単純数詞を組み合わせたものを合成数詞と呼ぶ。
0
0
náid
1から9
1
a haon
2
a dó
3
a trí
4
a ceathair
5
a cúig
6
a sé
7
a seacht
8
a hocht
9
a naoi
ここに挙げたのは独立形で,数を数え上げたり,電話番号,部屋番号,時間などを表すときに使う。アイルランド語の基数詞のうち小さい数は,独立形・ものを数える形・人を数える形の区別を持っている。「100」や「1000」と組み合わせるときにも「ものを数える形」が必要なので,以下に挙げておく。
「1から9」のものを数える形
1
(aon) ... amháin
2
dhá
3
trí
4
ceithre
5
cúig
6
sé
7
seacht
8
ocht
9
naoi
10から19
10
a deich
11
a haon déag
12
a dó dhéag
13
a trí déag
14
a ceathair déag
15
a cúig déag
16
a sé déag
17
a seacht déag
18
a hocht déag
19
a naoi déag
「11から19」の基数詞は,"1から9+déag/dhéag(10)"という構造になっている。「10から19」の基数詞にも上に挙げた独立形のほかに「ものを数える形」があり,「11から19」の場合,数えられるものを間に挟む形になる(→「#1000以上」)。
11から19のものを数える形
10
deich
11
aon ... déag
12
dhá ... déag
13
trí ... déag
14
ceithre ... déag
15
cúig ... déag
16
sé ... déag
17
seacht ... déag
18
ocht ... déag
19
naoi ... déag
20から90
20
fiche
30
tríocha
40
daichead
50
caoga
60
seasca
70
seachtó
80
ochtó
90
nócha
これらの後に「1から9」の独立形を続けると,「21から99」の合成数詞ができる。
99以下の合成数詞
21
fiche a haon
22
fiche a dó
33
tríocha a trí
44
daichead a ceathair
55
caoga a cúig
66
seasca a sé
77
seachtó a seacht
88
ochtó a hocht
99
nócha a naoi
100の位
100
céad
200
dhá chéad
300
trí chéad
400
ceithre chéad
500
cúig chéad
600
sé chéad
700
seacht gcéad
800
ocht gcéad
900
naoi gcéad
「100」はcéadで,「200から900」は合成数詞として表す。合成数詞を作るとき,前に「2から6」の基数詞が来ると軟音化,「7から9」が来ると暗音化という現象が起こり,語頭の音が変化する。またこのとき前に来る「2から9」の基数詞は独立形ではなく,ものを数える形になる。
基本形 | 軟音化 | 暗音化 | |
---|---|---|---|
100 | céad | chéad | gcéad |
後ろに「99以下」の基数詞を続けると「999以下」の合成数詞ができる。末尾が「20から90」の基数詞で終わるときは,isを使ってつなぐ。
999以下の合成数詞
101
céad a haon
202
dhá chéad a dó
310
trí chéad a deich
411
ceithre chéad a haon déag
520
cúig chéad is fiche
630
sé chéad is tríocha
722
seacht gcéad fiche a dó
833
ocht gcéad tríocha a trí
999
naoi gcéad nócha a naoi
1000以上
1,000
míle
1,000,000(100万)
milliún
1,000,000,000(10億)
billiún
1,000,000,000,000(1兆)
trilliún
「1000以上」の基数詞には,3桁ごとに位を表す単純数詞があり,ほかの数はこれらを使った合成数詞で表す。組み合わせる語によっては,「200から900」の場合と同じように軟音化,暗音化が起こるので以下にまとめておく。mで始まる語には暗音化は起こらない。
基本形 | 軟音化 | 暗音化 | |
---|---|---|---|
1,000 | míle | mhíle | × |
1,000,000 (100万) |
milliún | mhilliún | × |
1,000,000,000 (10億) |
billiún | bhilliún | mbilliún |
1,000,000,000,000 (1兆) |
trilliún | thrilliún | dtrilliún |
「2から10」の基数詞と組み合わせて「2,000」「200万」「20億」などの数を作る場合は,ものを数える形を前に置く。「2から6」までは軟音化,「7から10」までは暗音化が起こる。
1000以上の合成数詞①
2,000
dhá mhíle
6,000
sé mhíle
7,000
seacht míle
10,000
deich míle
20億
dhá bhilliún
60億
sé bhilliún
70億
seacht mbilliún
100億
deich mbilliún
「11から19」の場合もものを数える形を使う。位を表す数詞を真ん中に挟む形になり,「11から16」までは軟音化,「17から19」までは暗音化が起こる。また,「1000」の後に続くdéagは軟音化してdhéagとなる。
1000以上の合成数詞②
11,000
aon mhíle dhéag
16,000
sé mhíle dhéag
17,000
seacht míle dhéag
19,000
naoi míle dhéag
110億
aon bhilliún déag
160億
sé bhilliún déag
170億
seacht mbilliún déag
190億
naoi mbilliún déag
前に置く数詞が「20以上」の場合,その「1の位」の数はものを数える形で,「1」にはaonを使う。そして,最後の要素の直前にisを挟む。また,aon「1」からsé「6」の後では軟音化,seacht「7」からdeich「10」の後では暗音化が起こる。
1000以上の合成数詞③
21,000
fiche is aon mhíle
22,000
fiche is dhá mhíle
99,000
nócha is naoi míle
100,000
céad míle
101,000
céad is aon mhíle
111,000
céad is aon mhíle dhéag
120,000
céad is fiche míle
125,000
céad fiche is cúig mhíle
250,000
dhá chéad is caoga míle
999,000
naoi gcéad nócha is naoi míle
より小さい数を後ろに続ける場合,基本的にそのまま続ければ良い。最後の数詞がfiche「20」以上で,1の位が0になる場合は,最後の要素の直前にisを挟む。
1000以上の合成数詞④
1,001
míle a haon
1,010
míle a deich
1,050
míle is coaga
1,099
míle nócha a naoi
1,100
míle is céad
1,234
míle dhá chéad tríocha a ceathair
1,000,001
milliún a haon
1,001,000
milliún is míle
1,234,567
milliún dhá chéad tríocha is ceathair mhíle cúig chéad seasca a seacht
まとめ
アイルランド語の基数詞のしくみについて,簡単に特徴をまとめておく。
単純数詞と合成数詞
0,1から9,10から19,20から90,100,1000以上の位を表す数詞は単純数詞,ほかは合成数詞で表す。déagが単独では現れないので,a haon déag「11」などもここでは単純数詞と考えておく。
合成数詞の作り方
- 大きいほうからそのまま並べる場合と,isを挟む場合がある。
- 100や1000以上の位を表す数詞は,前に来る数詞の種類によって軟音化・暗音化を起こす。
- 11から19と1000以上の位を表す数詞を組み合わせる場合,間に位を表す数詞を挟む。
位取り
1000以上の基数詞は3桁ごとに位が変わる。
3つの形
アイルランド語の基数詞のうち小さな数には,「独立形」「ものを数える形」「人を数える形」という3つの形がある。100や1000以上の位を表す数詞の前では「ものを数える形」が使われる。
参考文献
- 『ニューエクスプレスプラス アイルランド語(CD付き)』白水社,2020年,梨本邦直
- 「Irish grammar - Wikipedia」2025/05/14閲覧
- 「deich - Wiktionary, the free dictionary」2025/05/14閲覧
- 「Count to a Million in Irish!」2025/05/14閲覧
「100万」以上の数については,「Wikipediaアイルランド語版」で使用例を検索し,参考にした。そのため,情報が不十分なところがあるかもしれない。